HTML clipboardΤό Σπήλαιο τής Bηθλεέμ !
Εδώ, στό σημείο τού ασημένιου άστρου, εγεννήθηκε ο Σωτήρας Χριστός πρίν 2000 περίπου χρόνια...
Γεννήθηκε, στήν πιό κρίσιμη εποχή τής παγκόσμιας ιστορίας. Σέ μέρες πού τά παλαιά κατέρρεαν από τό βάρος τού αδιέξοδου στό οποίο είχαν περιπέσει μαζί μέ την Ρωμαϊκή σιδερόφρακτη Αυτοκρατορία...
Γεννήθηκε, μέ θεία αποστολή τήν ενημέρωση τών ανθρώπων γιά τήν σωτηρία τής ψυχής τους, καθώς καί γιά τον θανάσιμο κίνδυνο πού διέτρεχαν παραμένοντας στίς αμαρτίες τους...
Δέν γεννήθηκε γιά νά κάνουμε εμείς γιορτές καί πανηγύρια ανθρώπινα, απ΄ αυτά πού ξέρουμε εύκολα να δημιουργούμε γιά τήν καλοπέρασή μας..
Ομως...
Τά φετινά Χριστούγεννα έρχονται μέσα σ΄ ένα κλίμα αναταραχής καί διάλυσης. Θυμάμαι παλαιότερες εποχές καί τίς φέρνω νοσταλγικά στήν μνήμη μου...
Βρήκα λοιπόν κάπου, μερικές παρόμοιες παλιές μνήμες καί θύμησες. Είναι από κάποιο νησί τού Ιονίου καί έχουν αναφορές στήν παράδοσή μας, στήν παράδοση τού λαού πού δυστυχώς σήμερα ξεφτίζει καί χάνεται....
=====================
HTML clipboard
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΖΑΚΥΝΘΟ...
Τους τελευταίους τρεις αιώνες έχουν διαμορφωθεί στη Ζάκυνθο, από τους δημιουργικούς και βαθιά θρησκευόμενους κατοίκους της, ποικίλα και μοναδικά έθιμα που έχουν σχέση, κυρίως, με τον εορταστικό κύκλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα του νησιού, που και στις ημέρες αυτές υπάρχει μία ιδιαιτερότητα και πρωτοτυπία, θα λέγαμε, από άλλες περιοχές του Ελλαδικού χώρου.
Βέβαια πριν από τον εορτασμό της μεγάλης αυτής ημέρας για το Χριστιανικό κόσμο, των Χριστουγέννων, προηγείται ένα σαρανταήμερο νηστείας και ψυχοπνευματικής προετοιμασίας, το οποίο ξεκινάει από τις 14 Νοεμβρίου (αγίου Φιλίππου) ως και την παραμονή των Χριστουγέννων 24 Δεκεμβρίου, ( ημέρα κατά την οποία δέν τρώμε ούτε λάδι..)
Κατόπιν ακολουθεί το "Δωδεκαήμερο" ή "Δωδεκάμερο" (25 Δεκεμβρίου - 5 Ιανουαρίου) με το γνωστό ερχομό των καλικάντζαρων, που θα κάνουν ένα σωρό πειράγματα και αταξίες στους ανθρώπους, ώσπου να τους διώξει η αγιαστούρα του παπά την παραμονή της εορτής των Φώτων, σύμφωνα με την όμορφη και πλούσια λαογραφική αναφορά των ημερών.
Στη Ζάκυνθο, όμως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλο το βάρος του εορταστικού αυτού "Δωδεκαήμερου" επικεντρώνεται στην πρώτη ημέρα, δηλ. στην Παραμονή των Χριστουγέννων.
Η ημέρα αυτή, και για ακριβολογούμε το βράδυ αυτό, αποτελεί ένα σημαντικό ορόσημο στις ζακυνθινές οικογένειες, που συνδυάζεται αρμονικά το θρησκευτικό - λατρευτικό στοιχείο μαζί με το οικογενειακό στοιχείο της αγάπης, της θαλπωρής, της ζεστασιάς και της ενότητας.
Δεν υπάρχει Ζακυνθινός το βράδυ αυτό που να μην είναι με την οικογένειά του, ή (σε σπάνιες περιπτώσεις) σε κάποιο άλλο (συγγενικό όμως) σπίτι και να μην κόψουν όλοι μαζί την πατροπαράδοτη χριστοπαραμονιάτικη κουλούρα.
Το κόψιμο της χριστοπαραμονιάτικης κουλούρας (και η όλη ιεροτελεστία που επιτελείται) είναι ένα έθιμο βαθιά ριζωμένο μέσα στη ζωή των Ζακυνθινών και δεν συναντάται σε άλλες περιοχές της χώρας μας (ούτε στα υπόλοιπα Επτάνησα). Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς και για πoιό λόγο ξεκίνησε. Η αρχή του χάνεται στην περίοδο της Βενετοκρατίας. Πιθανόν να έχει εκεί την προέλευσή του και να έχει προσαρμοστεί από τους κατοίκους του νησιού, κατάλληλα και σύμφωνα με τις δικές τους ανάγκες και απαιτήσεις.
Οι Ζακυνθινοί δεν έκοβαν κουλούρα ή όπως λέγεται βασιλόπιτα, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Τότε γυρνούσαν παρέες με μουσικά όργανα και έλεγαν τους περίφημους "Αϊ-Βασίληδες", δηλ. ζακυνθινά κάλαντα Πρωτοχρονιάς, τα οποία συνέθεταν οι ίδιοι. Στα σπίτια, το βράδυ της παραμονής, έφτιαχναν τις πεντανόστιμες τηγανίτες ή μπλαούνες, με αλεύρι και νερό, τηγανισμένες σε «νιό» λάδι και τις έτρωγαν βουτημένες σε πετιμέζι (=βρασμένος μούστος σταφυλιών).
Η χριστουγεννιάτικη ζακυνθινή κουλούρα έχει μια ξεχωριστή συνταγή, που της δίνει μια υπέροχη γεύση και νοστιμιά.
Ήδη χαράματα της προπαραμονής των Χριστουγέννων η νοικοκυρά έχει ξεκινήσει το ζύμωμα και εν συνεχεία το κάψιμο του χωριάτικου φούρνου με ξερά λιόκλαρα για το ψήσιμο των χριστόψωμων (κουλούρων).
Με ιδιαίτερη φροντίδα και μαεστρία στο ζύμωμα και στη σωστή δοσολογία, βάζει μέσα στην ξύλινη σκάφη του ζυμώματος άχνη (=αλεύρι πολύ καλής ποιότητας) κοσκινισμένη σε ψιλό κόσκινο, γλυκάνισο, ζάχαρη, κανελογαρύφαλα, καρύδια, μαύρη και άσπρη σταφίδα, κρασί και λάδι κατά το ζύμωμα, καρύδια, αμύγδαλα, σουσάμι και μικρά κουφετάκια (τα διαολίνια) πάνω, μετά το ψήσιμό της στο φούρνο. Έχει φροντίσει, από μέρες πριν, να έχει εφοδιαστεί όλα τα προαναφερόμενα υλικά από τα μαγαζιά της Χώρας και ιδιαίτερα αυτά που δεν παράγει στο σπίτι της (τα σπιτσοπίπερα).
Αφού κάμει το σταυρό της και σταυρώσει τρεις φορές τα υλικά μέσα στη σκάφη "αναχερίζει" το προζύμι και αργότερα ζυμώνει τα χριστόψωμα με πολύ τέχνη και κόπο .
Ένα ξεχωριστό χριστόψωμο με τρύπα στη μέση θα είναι η περίφημη χριστοπαραμονιάτικη ζακυνθινή κουλούρα, που μέσα της βάζει ένα ασημένιο ή χρυσό νόμισμα ("το ηύρεμα"). Επίσης έχοντας υπολογίσει τα κομμάτια που θα κοπούν, βάζει σε ίσες αποστάσεις μικρά αμύγδαλα.
Την Παραμονή λοιπόν των Χριστουγέννων, μόλις αρχίζει να βραδιάζει, μαζεύονται όλοι στο σπίτι, γύρω από το εορταστικό αλλά με νηστίσιμα φαγητά τραπέζι.
Μοναδικό φαγητό για δείπνο είναι τα μπρόκολα, που τα έχουν προμηθευτεί έγκαιρα, ελιές, κρασί, κ.ο.κ.
Μαζεύονται όλα τα μέλη της οικογένειας απαραίτητα και σπανιότατα κάποιοι συγγενείς ή στενοί φίλοι, που για διάφορους σοβαρούς λόγους (π.χ. πένθους) δεν θα κόψουν κουλούρα εκείνη τη χρονιά στο δικό τους σπίτι. Ο "αρχηγός" της οικογένειας (ο παππούς ή ο πατέρας) σηκώνει επιβλητικά την κουλούρα και αφού την κρατήσουν όλοι μαζί, κατευθύνονται στη "γωνιά" ή στο τζάκι, που καίει η φωτιά.
Εκεί, βάζοντάς την πάνω σε δύο αναμμένους δαυλούς, που τους έχει τοποθετήσει σε σχήμα σταυρού, ρίχνει από το κενό της κουλούρας λάδι και κρασί τρεις φορές,
ενώ όλοι μαζί ψάλλουν με κατάνυξη το απολυτίκιο των Χριστουγέννων («Η γέννησίς Σου, Χριστέ, ο Θεός ημών, ...»). Η μητέρα κρατώντας το λιβανιστήρι, θυμιατίζει το σπίτι "για το καλό".
Στη συνέχεια, με τον ίδιο τρόπο, επιστρέφουν στο τραπέζι και ο νοικοκύρης ξεκινώντας από κάποιο τυχαίο σημείο, αρχίζει να κόβει ίσα κομμάτια από τα αριστερά προς τα δεξιά.
Το πρώτο είναι του Χριστού, ή του φτωχού, το δεύτερο του σπιτιού και τα άλλα των υπολοίπων μελών της οικογένειας ή των παρευρισκομένων μετά, πάντα κατά σειρά ηλικίας, από τον μεγαλύτερο στον πιο μικρό. Μεγάλη είναι η αγωνία όλων και ιδιαίτερα των μικρών, για να δουν σε ποιόν θα πέσει το "ηύρεμα". Όποιος το βρει, αφού το ασπαστεί, το τοποθετεί στο εικονοστάσι και θεωρείται ο τυχερός της χρονιάς που έρχεται.
Μιά παλιά παραδοσιακή φωτογραφία από μία Ζακυνθινή οικογένεια τού 1935...
Τα παλιά χρόνια την ώρα που ψαλλόταν το απολυτίκιο των Χριστουγέννων, οι νέοι έριχναν ντουφεκιές στον αέρα, τα λεγόμενα "σμπάρα" και έλεγαν "για τον Ηρώδη". Σήμερα έχει επικρατήσει να ρίχνουν οι πιο πολλοί τις ντουφεκιές αμέσως μετά την ανεύρεση του "ηυρέματος".
Οπότε όταν ακούγονται μέσα στη χειμωνιάτικη νύχτα, λένε οι άλλοι μεταξύ τους:
"Άκου, αυτοί την κόψανε, ..".
Την άλλη ημέρα, αφού όλη η οικογένεια επιστρέψει από την εκκλησία,
κάθονται στο εορταστικό χριστουγεννιάτικο τραπέζι, με το όμορφο τραπεζομάντηλο και τον απαραίτητο διάκοσμο, για να φάνε τη βραστή γαλοπούλα ή το βοδινό κρέας με αλάτι και πιπέρι, καθώς και το λαχταριστό αυγολέμονο.
Το όλο γεύμα ακολουθείται και από τα ονομαστά σπιτίσια βαρελίσια κρασιά.
Την επόμενη ημέρα, της Παναγίας, το μεσημεριανό τραπέζι συμπεριλαμβάνει κρέας γαλοπούλας ή χοιρινού στο φούρνο με τις νοστιμότατες πατάτες.
Η ζακυνθινή χριστοπαραμονιάτικη κουλούρα, σύμφωνα με μια παλιά τοπική παράδοση, που μας την διέσωσε ο Λεωνίδας Ζώης [1865 - 1956], στο Ιστορικό και Λαογραφικό Λεξικό του, συμβολίζει το άστρο της Βηθλεέμ, που οδήγησε τους τρεις Μάγους στο Σπήλαιο της Γέννησης. Το "ηύρεμα" συμβολίζει το Θείο Βρέφος.
Οι αναμμένοι δαυλοί σε σχήμα σταυρού συμβολίζουν τον Αδάμ και την Εύα, που καίγονταν ( πρίν Αναστηθεί ο Χριστός ) στην κόλαση.
Το κρασί και το λάδι, που ρίχνει ο σπιτονοικοκύρης στη φωτιά από το κέντρο της κουλούρας, συμβολίζουν τα δώρα των Μάγων. Η φλόγα που φουντώνει στιγμιαία, δείχνει την Ανάσταση του Ιησού και την απολύτρωση των Πρωτοπλάστων.
Τέλος οι πυροβολισμοί που ρίχνονται και λένε "για τον Ηρώδη", δείχνουν την αγανάκτηση των ανθρώπων για τον καταχθόνιο διώχτη του νεογέννητου Χριστού.
Των Φώτων ο κόσμος πηγαίνει στην εκκλησία η οποία είναι στολισμένη με νερατζόφυλλα για να λάβουν τον αγιασμό.
Μετά την λειτουργία όλοι μαζεύονται στο λιμάνι της πόλης στην «Στραντα Μαρίνα» όπου ο Δεσπότης πετάει τον σταυρό στη θάλασσα και οι κολυμβητές βουτούν στην θάλασσα, πιάνουν τον σταυρό και τον παραδίδουν στον Δεσπότη.
