Η κεντρική στοά οχυρού Νυμφαίας...
Η Κατασκευή των Οχυρών...
Τα οχυρά της "Γραμμής Μεταξά", αποτελούσαν μία μέση οδό μεταξύ του γαλλικού τρόπου οχύρωσης και του συστήματος οχύρωσης άλλων Κρατών.
Χαρακτηριστικό της Γαλλικής οχύρωσης ήταν η υπερβολική κάλυψη και φροντίδα ευζωίας του προσωπικού, ενώ δυσανάλογα μικρή ήταν η ποσότητα οπλισμού σε σχέση με το μέγεθος των εγκαταστάσεων. Τα αντίθετα χαρακτήριζαν τον τρόπο οχύρωσης άλλων κρατών. Τα ελληνικά οχυρά παρείχαν ικανοποιητική κάλυψη και πυκνότητα οπλισμού, ανάλογη με την πυκνότητα των έργων.
Η παραλλαγή τους (καμουφλάζ) ήταν πλήρης και άριστη από κάθε πλευρά και ακόμα και σήμερα δύσκολα, και μόνο από πολύ κοντινή απόσταση, διακρίνονται από τον περιβάλλοντα χώρο...
Κάθε οχυρό περιβαλλόταν από απαγορευμένη ζώνη πλάτους 5 - 10 χμ, με διάφορα φυλάκια επιτήρησης εντός αυτής που απαγόρευαν την είσοδο στη ζώνη χωρίς ειδική άδεια.
Όσο πλησίαζε κανείς το οχυρό, συναντούσε σειρές συρματοπλεγμάτων, παγίδες με χειροβομβίδες και όπου το έδαφος το επέτρεπε, αντιαρματικά εμπόδια ή αντιαρματική τάφρο βάθους 4 μ, πολύ καλά καμουφλαρισμένη.
Τα οχυρά σκάβονταν από την πίσω (νότια) πλευρά, με την ίδια μέθοδο που χρησιμοποιείτο για τη διάνοιξη στοών σε ορυχεία. Η εκσκαφή άρχιζε από ένα κεντρικό διάδρομο οριζόντια και από ένα σημείο και μετά συνεχιζόταν κάθετα σε κυμαινόμενο ύψος 15-45 μ. ,ανάλογα με την κλίση του εδάφους.
Από εκεί διάφοροι μικρότεροι διάδρομοι διακλαδώνονταν σε μεγάλη έκταση. Αυτοί οι υπόγειοι διάδρομοι συνδέουν και συνδέονται με θαλάμους οπλιτών, γραφεία διοίκησης, αποθήκες πυρομαχικών, νερού, εφοδίων, παρατηρητήρια, πυροβολεία και πολυβολεία.
Όλες οι εγκαταστάσεις προστατεύονται από μπετόν αρμέ πάχους 1-2 μ, ανάλογα με τη θέση.
Η κεντρική υπόγεια στοά έχει την είσοδό της στο
επάνω μέρος του οχυρού και διακόπτεται από πλευρικές στοές που
χρησιμεύουν για την εξυπηρέτηση του προσωπικού.
Μέσα στις στοές είχαν κατασκευαστεί αρκετές παγίδες ("τυφλοί" διάδρομοι μήκους 20 μ. περίπου, χωρίς πλευρικές πόρτες, ώστε να μη προσφέρουν κάλυψη στον εισβολέα, στο τέλος των οποίων υπήρχε θυρίδα - φάτνωμα - με πολυβόλο από την εσωτερική πλευρά κλπ.) προκειμένου ο εισβολέας να εξοντωθεί στα σημεία αυτά.
Σε ειδικές υποδοχές στους τοίχους των διαδρόμων, ειδικοί λαμπτήρες φώτιζαν το χώρο, ενώ μηχανήματα εξαερισμού και χαλύβδινα "σαλιγγάρια" εξασφάλιζαν τον αερισμό του οχυρού.
Χαλύβδινες πλάκες κάλυπταν τα φατνώματα των πολυβολείων και των πυροβολείων, ώστε να προστατεύουν το προσωπικό που τα χειριζόταν.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι, όταν άρχισαν να σχεδιάζονται οι εγκαταστάσεις, στρατηγικός αντίπαλος της Ελλάδας ήταν η Βουλγαρία, που διέθετε ένα στρατό περίπου των ελληνικών δυνατοτήτων και προδιαγραφών.
Κανένας δεν φανταζόταν ότι στατικές γραμμές άμυνας, όπως είναι τα οχυρά, θα καλούνταν ν' αντιμετωπίσουν ένα σύγχρονο, μηχανοκίνητο στρατό, όπως ο Γερμανικός, ο οποίος διέθετε την ταυτόχρονη υποστήριξη της αεροπορίας, ιδιαίτερα του "ιπτάμενου πυροβολικού", των αεροσκαφών Ju - 87 πιο γνωστών ως "Stukas".
Γιατί, στην περίπτωση αυτή, όλοι, όσοι είχαν έστω και ελάχιστες στρατιωτικές γνώσεις, δεν αμφέβαλλαν για το αποτέλεσμα.
Στο σημείο αυτό άλλωστε έγκειται και το μεγαλείο της ελληνικής αντίστασης έναντι της γερμανικής εισβολής.
Στο ότι οι υπερασπιστές των οχυρών πολέμησαν μέχρι τέλους, γνωρίζοντας το μάταιο τους αγώνα έναντι της γερμανικής πολεμικής μηχανής. Το γεγονός δε ότι τα περισσότερα οχυρά δεν κατελήφθησαν αλλά υπερκεράστηκαν από τον δευτερεύοντα γερμανικό ελιγμό, μέσω Γιουγκοσλαβίας, που δεν προέβαλλε αντίσταση, αποδεικνύουν την αξία των υπερασπιστών των οχυρών.
H Επιτροπη διοίκησης τών οχυρών.
Περιγραφή του Οχυρού Νυμφαίας...
Το οχυρό της Νυμφαίας, αποτελεί το τελευταίο προς ανατολάς συγκρότημα, των μονίμων έργων οχύρωσης της "Γραμμής Μεταξά", η οποία με εικοσιένα (21) τέτοια έργα, φράσσει τους άξονες εισβολής, από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα.
Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε, όπως και τα υπόλοιπα οχυρά, κατά τα έτη 1936-1941, κατόπιν εντατικής προσπάθειας του Γενικού Επιτελείου Στρατού, λόγω της διαγραφόμενης απειλής του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Περιγραφή του Οχυρού Νυμφαίας
Το οχυρό της Νυμφαίας, αποτελεί το τελευταίο προς ανατολάς συγκρότημα, των μονίμων έργων οχύρωσης της "Γραμμής Μεταξά", η οποία με εικοσιένα (21) τέτοια έργα, φράσσει τους άξονες εισβολής, από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα.
Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε, όπως και τα υπόλοιπα οχυρά, κατά τα έτη 1936-1941, κατόπιν εντατικής προσπάθειας του Γενικού Επιτελείου Στρατού, λόγω της διαγραφόμενης απειλής του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα οχυρά της "Γραμμής Μεταξά"
Μέσα στις στοές είχαν κατασκευαστεί αρκετές παγίδες ("τυφλοί" διάδρομοι μήκους 20 μ. περίπου, χωρίς πλευρικές πόρτες, ώστε να μη προσφέρουν κάλυψη στον εισβολέα, στο τέλος των οποίων υπήρχε θυρίδα - φάτνωμα - με πολυβόλο από την εσωτερική πλευρά κλπ.) προκειμένου ο εισβολέας να εξοντωθεί στα σημεία αυτά.
Σε ειδικές υποδοχές στους τοίχους των διαδρόμων, ειδικοί λαμπτήρες φώτιζαν το χώρο, ενώ μηχανήματα εξαερισμού και χαλύβδινα "σαλιγγάρια" εξασφάλιζαν τον αερισμό του οχυρού.
Χαλύβδινες πλάκες κάλυπταν τα φατνώματα των πολυβολείων και των πυροβολείων, ώστε να προστατεύουν το προσωπικό που τα χειριζόταν.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι, όταν άρχισαν να σχεδιάζονται οι εγκαταστάσεις, στρατηγικός αντίπαλος της Ελλάδας ήταν η Βουλγαρία, που διέθετε ένα στρατό περίπου των ελληνικών δυνατοτήτων και προδιαγραφών.
Κανένας δεν φανταζόταν ότι στατικές γραμμές άμυνας, όπως είναι τα οχυρά, θα καλούνταν ν' αντιμετωπίσουν ένα σύγχρονο, μηχανοκίνητο στρατό, όπως ο Γερμανικός, ο οποίος διέθετε την ταυτόχρονη υποστήριξη της αεροπορίας, ιδιαίτερα του "ιπτάμενου πυροβολικού", των αεροσκαφών Ju - 87 πιο γνωστών ως "Stukas".
Γιατί, στην περίπτωση αυτή, όλοι, όσοι είχαν έστω και ελάχιστες στρατιωτικές γνώσεις, δεν αμφέβαλλαν για το αποτέλεσμα.
Στο σημείο αυτό άλλωστε έγκειται και το μεγαλείο της ελληνικής αντίστασης έναντι της γερμανικής εισβολής.
Στο ότι οι υπερασπιστές των οχυρών πολέμησαν μέχρι τέλους, γνωρίζοντας το μάταιο τους αγώνα έναντι της γερμανικής πολεμικής μηχανής. Το γεγονός δε ότι τα περισσότερα οχυρά δεν κατελήφθησαν αλλά υπερκεράστηκαν από τον δευτερεύοντα γερμανικό ελιγμό, μέσω Γιουγκοσλαβίας, που δεν προέβαλλε αντίσταση, αποδεικνύουν την αξία των υπερασπιστών των οχυρών.
H Επιτροπη διοίκησης τών οχυρών.
Περιγραφή του Οχυρού Νυμφαίας...
Το οχυρό της Νυμφαίας, αποτελεί το τελευταίο προς ανατολάς συγκρότημα, των μονίμων έργων οχύρωσης της "Γραμμής Μεταξά", η οποία με εικοσιένα (21) τέτοια έργα, φράσσει τους άξονες εισβολής, από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα.
Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε, όπως και τα υπόλοιπα οχυρά, κατά τα έτη 1936-1941, κατόπιν εντατικής προσπάθειας του Γενικού Επιτελείου Στρατού, λόγω της διαγραφόμενης απειλής του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Περιγραφή του Οχυρού Νυμφαίας
Το οχυρό της Νυμφαίας, αποτελεί το τελευταίο προς ανατολάς συγκρότημα, των μονίμων έργων οχύρωσης της "Γραμμής Μεταξά", η οποία με εικοσιένα (21) τέτοια έργα, φράσσει τους άξονες εισβολής, από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα.
Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε, όπως και τα υπόλοιπα οχυρά, κατά τα έτη 1936-1941, κατόπιν εντατικής προσπάθειας του Γενικού Επιτελείου Στρατού, λόγω της διαγραφόμενης απειλής του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα οχυρά της "Γραμμής Μεταξά"
Ποποτλίβιτσα Περιθώρι
Ιστίμπεη Παρταλούσκα
Κελκαγιά Ντάσαβλη
Αρπαλούκι Λίσσε
Παληουριώνες Πυραμιδοειδές
Ρούπελ Καστίλο
Καρατάς Αγ. Νικόλαος
Κάλη Μπαρτίσεβα
Περσέκ Εχίνος
Μπαμπαζώρα Νυμφαία
Μαλιάγκα
Το οχυρό είναι ακριβώς κάτω από το μνημείο. Εκτείνεται σε μεγάλο βάθος και αποτελείται από τρεις (3) ορόφους, στους οποίους υπάρχουν οι θέσεις των όπλων, καθώς και όλες οι βοηθητικές εγκαταστάσεις.
Το ανάπτυγμα των καταφυγίων του είναι 910 τρέχοντα μέτρα και οι υπόγειες στοές συγκοινωνίας του 1910 τρέχοντα μέτρα.
Ο πρώτος όροφος, ο οποίος είναι και ο σπουδαιότερος, εκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις, διαθέτει τέσσερις (4) κύριες στοές, οι οποίες καταλήγουν σε θέσεις όπλων και έργα επιφανείας, θαλάμους για δύναμη 500 ανδρών περίπου, αποθήκες πυρομαχικών, εφοδίων και νερού, γραφεία, μηχανοστάσιο, ιατρείο, μαγειρεία και λοιπούς βοηθητικούς χώρους.
Ο δεύτερος όροφος, 99 σκαλοπάτια κάτω από τον πρώτο, και ο τρίτος, 66 σκαλοπάτια κάτω από το δεύτερο, διαθέτουν έργα επιφανείας προς βορρά και θαλάμους για το προσωπικό.
Εξοπλισμός
Στην επιφάνεια του οχυρού, υπήρχαν θέσεις αντιαεροπορικών όπλων και προς βορρά αυτού (σε απόσταση 500 μ. περίπου) αντιαρματικές τομές, πυραμίδες από οπλισμένο σκυρόδεμα και μεταλλικά εμπόδια.
Οι εξωτερικές είσοδοι, έκλειναν με σταθερές πόρτες και προστατεύονταν από πολυβολεία.
Ο ηλεκτροφωτισμός του οχυρού δεν είχε τελειώσει, μέχρι τον Απρίλιο του 1941, γι' αυτό φωτίζονταν με λάμπες πετρελαίου, ενώ ο εξαερισμός του οχυρού επετυγχάνετο με αεραγωγούς, οι οποίοι κατέληγαν στην επιφάνειά του.
Η Γερμανική εισβολή...
Την 1.30΄ πρωϊνήν της 7ης Απριλίου ο εχθρός ήρχισεν σφοδρότατον βομβαρδισμόν πυροβολικού επί του οχυρού διαρκείας 30΄λεπτών της ώρας μετά το πέρας του οποίου τμήματα Πεζικού ενήργησαν έφοδον προς κατάληψιν τούτου πλην η προσπάθειά των αύτη εθραύσθη υπό των πολυβόλων μας και όλμων προκαλέσαντες μεγάλας απωλείας εις βάρος του εχθρού.
Παρομοία εχθρική ενέργεια έλαβε χώραν περί την χαραυγήν ευρούσα και αύτη την αυτήν τύχην.
Την 8ην πρωϊνήν της αυτής ημέρας ο εχθρός ενήργησε και τρίτην παρομοίαν εχθρικήν προσπάθειαν ήτις εθραύσθη και αύτη ως αι δύο προηγούμεναι.
Καθ΄ όλη την λοιπήν ημέραν ο εχθρός έπαυσεν μεν να μας ενοχλή πολύ δια των πολυβόλων του, πλην όμως εσφυροκόπει συνεχώς το οχυρόν δια του αφθόνου και παντοειδούς πυροβολικού του δια του οποίου την 16ην ώραν κατέστρεψε και 6ον πολυβόλον της μετωπικής αμύνης φονεύσας τους 4 υπηρέτας αυτού.
Την 18ην ώραν της αυτής ημέρας ο βομβαρδισμός του οχυρού υπό του πυροβολικού του εχθρού ενετάθη και η εξαπολυθείσα μετά το πέρας τούτου έφοδος εθραύσθη επιτυχώς.
Την 19ην ώραν ο εχθρός περατώσας την εγκατάστασιν της καλυτέρας θέσεως των πυροβόλων του γύρωθεν του οχυρού ήρχισεν με υπερεκατόν πυροβόλων παντός είδους και διαμετρήματος σφοδρότατον βομβαρδισμόν εναντίον των φατνωμάτων των πολυβολείων των εξόδων των έργων και των παρατηρητηρίων όστις διήρκησε μέχρι της 19ης και 45΄ώρας.
Δια του βομβαρδισμού τούτου κατεστράφησαν τα περισσότερα των εναπομεινάντων πολυβόλων ως και αι θύραι των εξόδων των μεμονωμένων έργων. Το δε πεζικόν του εχθρού αφίχθη κάτωθεν των καταστραφέντων ήδη συρματοπλεγμάτων
Τον βομβαρδισμόν τούτον του εχθρικού πυροβολικού διεδέχθη βομβαρδισμός του οχυρού υπέρ πεντήκοντα 50-- περίπου αεροπλάνων καθέτου εφορμήσεως διαρκείας 15΄ λεπτών της ώρας.
Δια του βομβαρδισμού αυτού των αεροπλάνων κατεστράφη ο εις εκ των δύο όλμων μετά του έργου αυτού. Αρθέντος και του βομβαρδισμού των αεροπλάνων το πεζικόν του εχθρού και ειδικά τμήματα επιθέσεως εναντίον οχυρών ευρέθησαν επί των έργων και ήρξατο της καταστροφής τούτων δια δυναμίτιδος και φλογοβόλων. Το έργον της 3ης διμοιρίας του Α΄ λόχου και εν εκ των μεμονωμένων έργων της 1ης διμοιρίας του Β΄ λόχου κατέρρευσαν δια δυναμίτιδος και κατελήφθησαν μετά μάχην εσωτερικού αγώνος την 21ην ώραν. Εν τω μεταξύ εκ των καταστραφέντων πολυβολείων έρριπτον εις το εσωτερικόν του οχυρού χειροβομβίδας καπνογόνους και υπό την προστασίαν φλογοβόλων εισήρχοντο εντός του οχυρού.
Αι πετρελαιόφωτοι λυχνίαι έσβυσαν ελλείψει οξυγόνου ενώ η ατμόσφαιρα του οχυρού εκ των ανωτέρω και του βομβαρδισμού κατέστη αποπνυκτική. Αι θύραι των εξόδων υπεχώρησαν εις δε το κέντρον του συγκροτήματος κατέρρευσε συνεπεία δυναμίτιδος το γραφείον του διαχειριστού. Ο εσωτερικός αγών πλέον λόγω του σκότους και των εκρήξεων κατέστη αδύνατος.
Κατόπιν των ανωτέρω και επειδή πας σύνδεσμος παρ΄ όλας τας προσπαθείας μας με την προϊσταμένην αρχήν εξέλιπε αφ΄ ενός αφ΄ετέρου λόγω ελλείψεως φιλίου πυροβολικού και αεροπορίας προς απασχόλησιν εν μέρει του εχθρού ως και της καταστροφής των περισσοτέρων οργάνων του οχυρού βλέπων το άσκοπον και επικίνδυνον της παραμονής εντός των υπογείων στοών της δυνάμεως του οχυρού ήχθην εις την απόφασιν έχων και την προς τούτο σύμφωνον γνώμην των διοικητών των λόχων να διατάξω περί ώραν 23.30΄την παύσιν του πυρός εκ των υπολοίπων οργάνων και την παράδοσιν του οχυρού.
Τέλος περί ώραν 24ην της 7ης προς την 8ην Απριλίου το οχυρόν περιήλθεν εις χείρας του εχθρού.
IV. Μετά την μάχην του οχυρού Νυμφαίας
Μετά την κατάληψιν του οχυρού Νυμφαίας, υπό ειδικών τμημάτων εκπορθήσεως οχυρών, την εσπέραν της 7ης Απριλίου 1941 και ώραν 24ην, εισήλθον εις το οχυρόν τμήματα γερμανικού στρατού, άτινα επεδώθησαν εις την λεηλασίαν των τροφίμων του οχυρού αφού προηγουμένως περιόρισαν τους αξιωματικούς και οπλίτας του οχυρού εντός ορισμένων υπογείων στοών.
Γερμανοί δε Αξιωματικοί του επιτελείου του μηχανοκινήτου γερμανικού σώματος στρατού ελθόντες εις το οχυρόν ήρχισαν εξετάζοντες τους αξιωματικούς εις ιδιαιτέραν στοάν έναν έκαστον χωριστά, υποβάλοντες διαφόρους ερωτήσεις σχετικώς με την δύναμιν και οργάνωσιν του οχυρού ως και την διοικητικήν υπαγωγήν τούτου.
Τας πρωϊνάς ώρας επισκεύφθησαν το οχυρόν τέσσαρες Γερμανοί στρατηγοί εξ ων ο εις ο διοικητής του μηχανοκινήτου σώματος στρατού το οποίον ήτο έναντι του οχυρού Νυμφαίας και επρόκειτο να διέλθη την αμαξιτήν οδόν από Βουλγαρίας - οχυρόν - Κομοτηνήν, αλλά εύρε σιδηρούν τοίχος τα στήθια των υπερασπιστών του μικρού τούτου οχυρού.
Το ότι ο εις των στρατηγών ήτο ο διοικητής του γερμανικού σώματος στρατού, εφαίνετο εκ του ότι έφερεν επί των χρυσοποικίλτων επωμίδων του δύο αδαμαντοκολλήτους αστέρας, ενώ οι τρεις έτεροι έφερον ένα αδαμαντοκόλλητον αστέρα και ίσταντο ενώπιόν του προσοχή.
Εγκάθειρκτοι όντες οι 14 ήρωες αξιωματικοί του οχυρού εντός του στενωτάτου δωματίου μου διαστάσεων 2Χ2, ήλθεν εις ταγματάρχης Γερμανός του επιτελείου του σώματος στρατού, όστις ηρώτησε ποίος είναι ο διοικητής του οχυρού, πληροφορηθείς ότι είμαι εγώ με παρεκάλεσε να τον ακολουθήσω και με οδήγησεν εις την επιφάνειαν του οχυρού, την οποίαν βεβαιώ ότι δεν ανεγνώρισα, διότι ήτο ανασκαμμένη πιθαμή προς πιθαμή, ούτε ίχνος δένδρου υπήρχε, είχε μεταβληθή τελείως από τους βομβαρδισμούς.
Προχωρώντες εφθάσαμεν εις ένα μικρόν οικίσκον προς την νοτίαν πλευράν του οχυρού ο οποίος δεν είχε πάθη μεγάλας ζημίας από τους βομβαρδισμούς. Επίσης ο ιστός της ελληνικής σημαίας εις την κορυφήν του οχυρού δεν είχε πάθη τίποτε και η κυανόλευκος εκυμάτιζε υπερήφανη καθ΄ όλην την διάρκειαν της μάχης και μέχρι της στιγμής εκείνης που διερχόμην κάτωθεν και εις απόστασιν 50 περίπου μέτρων με τον Γερμανόν ταγματάρχην.
Είς Γερμανός
κατεβίβαζε την ένδοξον ελληνικήν σημαίαν και ανεβίβασε μετ΄ ολίγην ώραν
την γερμανικήν.
Φθάσαντες εις τον οικίσκον με εισήγαγεν εντός και με παρουσίασεν εις τον διοικητήν του σώματος στρατού και τους τρεις άλλους στρατηγούς.
Όταν εισήλθον εις το δωμάτιον που ήτο ο σωματάρχης, ηγέρθη ούτος της θέσεώς του, έλαβε την στάσιν της προσοχής και μου έσφιξε το χέρι ειπών δια διερμηνέως τ΄ ακόλουθα:
"Το Γερμανικόν κράτος δι΄ εμού συγχαίρει του ήρωας υπερασπιστάς του οχυρού τούτου, οι οποίοι επεσκίασαν την δόξαν του Λεωνίδα και του Θεμιστοκλέους. Σας παρακαλώ πολύ αυτά να τα διαβιβάσητε εις όλους τους αξιωματικούς και οπλίτας του οχυρού. Χθες το βράδυ το ραδιόφωνον του Βερολίνου και Λονδίνου έψαλαν ύμνους για σας".
Η απάντησις μου ήτο:
- "Ουδέν επράξαμεν στρατηγέ παρά μόνον το καθήκον μας ως υπερασπισταί τμήματος του πατρίου εδάφους".
Τότε ο στρατηγός συνεχίζων είπεν :
Εμείς είμεθα φίλοι της Ελλάδος, διατί εσείς αντεστάθητε και εμποδίσατε την προχώρησίν μας; ή μήπως νομίσατε ότι οι επετεθέντες ήσαν Βούλγαροι;
- Αδιαφορώ ποίοι ήσαν οι επιδρομείς εναντίον της αγαπητής μου πατρίδος, Γερμανοί ή Βούλγαροι. Εγώ ετάχθην να φυλάξω τμήμα των συνόρων της πατρίδος μου και το έπραξα όσον ήτο δυνατόν, αδιάφορον ποίον είναι το αποτέλεσμα.
- Και πάλιν σας συγχαίρω, αλλά τι δύναμιν είχατε;
- Οι υπερασπισταί του μικρού τούτου οχυρού στρατηγέ ανέρχονται μόλις εις 14 Αξιωματικούς και 364 οπλίτας, αι ψυχαί των οποίων αντιπροσωπεύουν εκατονταπλασίαν δύναμιν.
- Πράγματι μικρόν ντωμόν είπεν ο στρατηγός, ποίαι αι απώλειαι του οχυρού;
- Αι απώλειαι του οχυρού ανέρχονται εις 7 νεκρούς και 23 τραυματίας.
- Μόνον;
Εκ της εκπλήξεως ταύτης του στρατηγού φαίνεται, ότι ανέμενε να ακούση μεγάλον αριθμόν απωλειών, λόγω του σφοδρού βομβαρδισμού του οχυρού από ξηράς και αέρος και της χρησιμοποιήσεως τόσων άλλων μέσων, όταν δε άκουσε τόσο μικρόν αριθμόν απωλειών εξενίσθη.
-Μάλιστα στρατηγέ μου, αλλά υποβάλλω την παράκλησιν, εάν τούτο επιτρέπεται, να με πληροφορήσητε τι απωλείας είχον τα υμέτερα τμήματα κατά την εναντίον του οχυρού επίθεσιν.
- Τα ημέτερα τμήματα είχον 900 νεκρούς και 1500 τραυματίας, 100 κτήνη και 30 αυτοκίνητα. Δεν μου λέτε σας παρακαλώ, συνεχίζει ο στρατηγός, τι βαθμόν έχετε;
- Φέρω τον βαθμόν του ταγματάρχου.-
- Αδύνατον, λέγει ο στρατηγός, τα οχυρά διοικώνται από υποστρατήγους και σεις φέρεται τον βαθμό τούτον, αλλά δεν θέλετε να τον αποκαλύψητε, άγνωστον δια ποίον λόγον. Πού είναι η ταυτότης σας ;
- Δεν έχω στρατηγέ μου.-
- Εμείς φέρωμεν ταυτότητας με τον βαθμόν μας και λοιπά στοιχεία για κάθε απρόοπτον, ιδού, και ο στρατηγός εξήγαγεν, εκ του στήθους του, μιαν πλάκαν μετάλλινην ήτις εκρέματο από τον λαιμόν του με μιαν άλυσσον χρυσήν, την οποίαν μοι επέδειξεν.
- Εμείς οι Έλληνες στρατηγέ μου δεν φέρομεν ταυτότητας διότι είμεθα τόσον ολίγοι που γνωρίζει ο εις τον άλλον.
Πάντως ο στρατηγός εκ της γενομένης συζητήσεως δεν επείσθη ότι είμαι ταγματάρχης, αλλά έμεινε με την εντύπωσιν ότι φέρω τον βαθμόν του υποστρατήγου και αποκρύπτω να το ομολογήσω.
- Σας παρακαλώ στρατηγέ, λέγει ο στρατηγός, να μου δόσητε τα σχέδια του οχυρού σας και να μου πείτε πού έχετε τας υπολοίπους δυνάμεις σας, ως και εάν έχετε τοποθετήσει νάρκας ξηράς και πού.
- Δεν είμαι στρατηγός, είμαι ταγματάρχης, σχέδια του οχυρού δεν υπάρχουσι, (διότι όλα τ΄ απόρρητα και τα σχεδιαγράμματα του οχυρού, κατεστράφησαν δια πυρός ευθύς ως ήρξατο η επίθεσις των Γερμανών) άλλας δυνάμεις δεν έχω παρά μόνον τους 14 αξιωματικούς και 364 οπλίτας, νάρκας ξηράς δεν υπάρχουσι τοποθετημέναι.-
- Εάν δεν κατωρθούτο η κατάληψις του οχυρού, θα διέτασσα να σας ανατινάξουν στον αέρα.
- Αυτό στρατηγέ, θα ήτο προτιμότερον για τους υπερασπιστάς του μικρού Οχυρού.
Ο στρατηγός ερεθισθείς εκ της όλης συζητήσεως μου είπεν:
- Καλά δεν μου λες σε παρακαλώ, εσείς μια ψείρα η Ελλάς, θέλησε να τα βάλει με την γερμανικήν αυτοκρατορίαν και να αναχαιτίση τον γερμανικόν χείμαρον;
Τότε και εγώ θυμωθείς εκ των, υπό του Ούνου στρατηγού, λεχθέντα ηγέρθην της θέσεώς μου και του είπον:
-Στρατηγέ, εάν νομίζετε ότι η Ελλάς είναι ψείρα απατάσθε, μικροί είμεθα αλλ' ένδοξοι. Εάν δε θέλητε να δήτε καλύτερα ποίοι είμεθα εμείς οι Έλληνες δεν έχετε να κάμητε τίποτε άλλο, παρά εσείς με το σώμα σας στρατού και εγώ με τους 14 αξιωματικούς μου και τους 364 οπλίτας, να πολεμήσωμεν, με τα ίδια όμως μέσα και μηχανήματα και τότε θα πεισθήτε στρατηγέ καλύτερα ποίοι είμεθα εμείς οι Έλληνες, αν και τούτο το γνωρίζετε πολύ καλά από τον ελληνοϊταλικόν πόλεμον εις την Αλβανίαν.
Απορώ στρατηγέ, πώς η Γερμανία ελησμόνησε την καταστροφήν που έπαθε κατά τον προηγούμενον παγκόσμιον πόλεμον, από την προδοσίαν της Ιταλίας. Δεν ενθυμείσθε το τηλεγράφημα του Κάιζερ προς τον εστεμμένον απατεώνα, δια του οποίου του έκανε γνωστόν, ότι η Γερμανία δεν θα λησμονήσει ποτέ την άτιμον πράξιν της Ιταλίας. Δυστυχώς ελησμονήθησαν όλα και σήμερα τα γερμανικά στρατεύματα εισβάλουν εις την μικράν αλλ' ένδοξον Ελλάδα, δια να διευκολύνουν τον Ντούτσε εις τας κατά της Ελλάδος βλέψεις του.
Τότε ο στρατηγός θυμωθείς δια τα λεχθέντα έρριψε προς εμέ ένα βλέμμα αυστηρόν και απεχώρησε μετά των τριών ετέρων στρατηγών, χωρίς καν να με αποχαιρετήσει.
Από της στιγμής αυτής αρχίζουν τα μαρτύρια των Αξιωματικών και οπλιτών του Οχυρού.
Ένα τέταρτον της ώρας μετά την αποχώρησιν των στρατηγών και της μεταφοράς μου πλησίον των άλλων αξιωματικών του οχυρού, εντός των στοών, διετάχθη η μεταφορά των οπλιτών του οχυρού, εις τας βορείως και νοτίως του οχυρού καταστροφάς, της αμαξιτής οδού της αγούσης εκ Κομοτινής προς τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα - Βουλγαρίαν, δια την επισκευήν των άνω καταστροφών.
Η συμπεριφορά των επικεφαλής Γερμανών στρατιωτών προς τους οπλίτας μας, ήτο αισχρά, εχρησιμοποιούντο σαν υποζύγια, δια την παραμικράν βραδύτητα, λόγω του ότι ήτο νήστεις εδέροντο ανηλεώς.
Μετά πάροδον ολίγης ώρας παρέλαβον και εμάς τους 12 αξιωματικούς, διότι τους δύο ιατρούς του οχυρού τους άφησαν δια την περίθαλψιν των τραυματιών μας, εντός του αναρρωτηρίου του οχυρού, και μας οδήγησαν οδικώς, πρώτον εις τας νοτίως του οχυρού καταστροφάς. Εκεί μας άφισαν ελάχιστον χρονικόν διάστημα δια να δούμε την χρησιμοποίησιν των οπλιτών μας και τούτο προς τιμωρίαν μας.
Κατόπιν μας οδήγησαν οδικώς εις τας βορείως του οχυρού καταστροφάς, δια τον αυτόν ως άνω σκοπόν και εκείθεν εις το εξεταστικόν φυλάκιον, ένθα μας άφησαν 15 λεπτά της ώρας να ξεκουρασθώμεν, νηστικούς τελείως από την μεσημβρίαν της προηγουμένης ημέρας.
Καθ' όλην την διάρκειαν της διαδρομής μας από οχυρού μέχρι συνόρων (εξεταστικόν φυλάκιον) και εντός της χαράδρας του Χαν, παρετηρήσαμεν ότι ήτο πάρα πολλοί φονευμένοι άνδρες, και κτήνη, επίσης πολλά αυτοκίνητα κατεστραμμένα εκ των βλημάτων των όλμων του οχυρού. Επίσης ολόκληρος η μηχανοκίνητος φάλαγξ των γερμανών ήτο επί της αμαξιτής οδού εντός της χαράδρας σε μήκος 5 - 6 περίπου χιλιομέτρων, μη δυναμένη να προχωρήσει λόγω των καταστροφών, ούτε επιστρέψει προς τα οπίσω
Η μηχανοκίνητος αυτή φάλαγξ είχεν εισέλθει εντός της χαράδρας Χαν, από της πρώτης ημέρας της γερμανικής επιθέσεως.
Δια τους ανωτέρω λόγους εζήτησα, ως ανωτέρω αναφέρω, δια του ασυρμάτου, την αποστολήν, έστω και ενός αεροπλάνου, το οποίο πετών κατά μήκος της χαράδρας Χαν, να ρίπτη βόμβας, δεν θα έμενε, από το μηχανοκίνητον γερμανικόν σώμα, ούτε ρόδα, αλλά δυστυχώς δεν απεστάλει, άγνωστον εις εμέ δια ποίους λόγους.
Μετά παρέλευσιν 15΄ της ώρας, από της αφίξεώς μας εις εξεταστικόν φυλάκιον, μας οδήγησαν οδοιπορικώς εις το βουλγαρικόν έδαφος και μέχρι Μακάζης, ένθα έδρα βουλγαρικού λόχου.
Κατά την είσοδόν μας εις το περίβολον των στρατώνων, οι εν αυτώ ευρισκόμενοι αξιωματικοί και οπλίται του βουλγαρικού λόχου μας απένειμον στρατιωτικόν χαιρετισμόν, ένας δε αξιωματικός μας οδήγησεν εις ένα μικρόν θάλαμον των στρατώνων και διέταξε τους στρατιώτας του να μας ετοιμάσουν φαγητόν, διότι επληροφορήθησαν ότι είμεθα νήστεις επί διήμερον.
Μετά παρέλευσιν 30 λεπτών της ώρας ενεφανίσθησαν στρατιώται Βούλγαροι κομίζοντες άρτον λευκόν, αυγά και τυρόν, άτινα ετοποθετήσαν επί μιας τραπέζης και μας παρεκάλεσαν να δεχθώμεν αυτά τα ολίγα, εκ μέρους των συναδέλφων μας Βουλγάρων αξιωματικών.
Ευχαρίστησα εγώ, εκ μέρους των αξιωματικών μου, τους Βουλγάρους συναδέλφους μας, δια την συνεδελφικήν των συμπεριφορά προς ημάς.
Οι Γερμανοί ειδόντες τας περιποιήσεις των Βουλγάρων προς ημάς, ήλθεν αμέσως είς συνταγματάρχης του επιτελείου με 4 κατωτέρους αξιωματικούς και διέταξε, πριν ακόμη προλάβομεν να πάρωμεν, έστω και μίαν μπουκιάν, να εγερθώμεν αμέσως και μας οδήγησαν έξω του στρατώνος, εις ένα φορτηγόν αυτοκίνητον και μας ετοποθέτησαν εντός αυτού.
Οι Βούλγαροι, αξιωματικοί και οπλίται, έμεινον κατάπληκτοι, εκ της τοιαύτης διαταγής των Γερμανών.
Εντός του αυτοκινήτου εμείναμεν μέχρι βαθείας νυκτός.
Περί το μεσονύκτιον ήρχισεν ραγδαιοτάτη βροχή, τότε διετάχθη η επιστροφή μας εις το οχυρόν δια του αυτοκινήτου τούτου. Καθ΄ οδόν οι συνοδοί μας Γερμανοί διέταξαν την αφαίρεσιν της τέντας του αυτοκινήτου, δια να βρεχώμεθα, διότι η βροχή έπιπτε κρουνιδών και ούτω την 2αν νυκτερινήν ώραν αφίχθημεν εις το οχυρόν, κατάβρεκτοι, νήστεις εις ελεηνήν και τρισαθλίαν κατάστασιν.
Εις τοιαύτην κατάσταση όντες, οδηγήθημεν 12 αξιωματικοί εις εν δωμάτιον του οχυρού διαστάσεων 2x2 χωρίς κλινοσκεπάσματα, κατάβρεκτοι τρέμοντες από κούρασιν και ψύχος.
Μετά πάροδον ολίγων λεπτών παρουσιάσθη ένας Ούνος αξιωματικός όστις αποτανθείς προς εμέ δια διερμηνέως μου είπεν τα εξής:
"Εδώ θα μείνετε, αυτοί οι δύο ντενεκέδες είναι ένας για το ψιλό σας και ο άλλος για το χονδρό σας, εάν τολμήσει κανείς από σας να πατήση έστω και το κατώφλι της πόρτας θα τυφεκισθή επί τόπου, εσύ δε, θα είσαι υπεύθυνος για όλα" και ανεχώρησεν.
Ευθύς, ετοποθέτησαν δύο πολυβόλα εις την είσοδον της πόρτας και έτσι ξενυχτήσαμε όρθιοι ο ένας κοντά στον άλλον 12 αξιωματικοί.
Την επομένην λίαν πρωί, μας παρέλαβε μία συνοδεία από ούνους και μας κατέβασε κάτω από το οχυρό σε μία μικρή πλατεία του υποτομέως, όπου είχον συγκεντρώσει και τους οπλίτας του οχυρού ευρισκομένους εις ελεεινήν και τρισαθλίαν κατάστασιν, εκ της νηστείας και των κόπων.
Οι χθεσινοί ήρωες του οχυρού, που εδόξασαν τα ελληνικά όπλα και έγραψαν με το αίμα των, εις την ελληνικήν ιστορίαν, σελίδα δόξης, ήσαν τώρα παρατεταγμένοι, άοπλοι και κουρασμένοι σωματικώς και ψυχικώς, εις την μικράν πλατείαν του υποτομέως, εις το κέντρον της οποίας προ δύο ημερών εκυμάτιζεν υπερηφάνως η κυανόλευκος ελληνική σημαία, αναμένοντες την άφιξιν των συμπολεμιστών των αξιωματικών.
Καίτοι κουρασμένοι από τους κόπους που τους είχον επιβάλει οι επιδρομείς ούνοι, είχον την κεφαλήν των ψηλά, διότι εγνώριζον πολύ καλά ότι εξετέλεσαν το προς την αγαπημένην μας πατρίδα καθήκον.
Μόλις είδον τον διοικητήν των, επικεφαλής των αξιωματικών του οχυρού πλησιάζοντα προς αυτούς, υπό συνοδείαν των ούνων, εξέσπασαν εις δάκρυα. Διερχόμενος εγώ, έμπροσθέν των, επικεφαλής των αξιωματικών, τους είπα σιγά, "τα δάκρυα δεν αξίζουν εις τους ήρωας, πρέπει να ξέρετε ότι αι ταλαιπωρίαι αυταί που τραβάμε σήμερα και όσας εις το μέλλον θα υποστώμεν, είναι και θα είναι η συνέχεια των προς την αγαπημένην μας πατρίδα, αγώνων μας", προχωρήσας ετοποθετήθημεν εις το δεξιόν της φάλαγγος.
Μετ' ολίγον, η φάλαγξ, υπό συνοδείαν των ούνων, ετέθη εις πορείαν προς Κομοτηνήν.
Μετά πορείαν αρκετών ωρών, εφθάσαμεν εις Κομοτηνήν τας απογευματινάς ώρας, μας ετοποθέτησαν δε εις θαλάμους των, έξω της Κομοτηνής, στρατώνων άνευ κλινοσκεπασμάτων και τροφής.
Οι κάτοικοι της Κομοτηνής, πληροφορηθέντες ότι οι Γερμανοί έφερον αιχμαλώτους τους υπερασπιστάς του οχυρού Νυμφαίας, έφερον άρτον και διάφορα είδη τροφίμων δι' όλους τους αξιωματικούς και οπλίτας. Το εσπέρας έφεραν παπλώματα και συνδόνια όχι μόνον δια τους αξιωματικούς, αλλά και δια τους οπλίτας του ηρωικού οχυρού, άτινα παρέδιδον εις τους Γερμανούς φρουρούς, διότι απηγορεύετο αυστηρώς να πλησιάσωσι.
Την επομένην λίαν πρωί, διέταξαν οι Γερμανοί και ετοιμάσθημεν δι' αναχώρησιν προς Ξάνθην. Την ώραν που είμεθα έτοιμοι δι' αναχώρησιν είς συνταγματάρχης Γερμανός, κατά πάσαν πιθανότητα στρατιωτικός διοικητής Κομοτηνής όστις δια διερμηνέως μου είπεν:
"Στρατηγέ δύνασθε να έλθητε στο αυτοκίνητόν μου, διότι και εγώ θα μεταβώ εις Ξάνθην δι' υπηρεσίαν". Εγώ του απήντησα: "Κύριε συνταγματάρχα οι αξιωματικοί και οι οπλίται μου θα επιβιβασθώσιν εις αυτοκίνητα δια Ξάνθην;
- Όχι, μόνον σεις.
- Ευχαριστώ, θα έλθω πεζός, επικεφαλής των αξιωματικών και οπλιτών μου, ακολουθών την τύχη τούτων.
Χωρίς ν' απαντήσει ο ούνος συνταγματάρχης, μου έρριψε ένα βλέμμα από κορυφής μέχρις ονύχων, επήδησεν εντός του πολυτελεστάτου αυτοκινήτου του και ανεχώρησεν, αφού προηγουμένως έδωκε διαταγάς προς τον επικεφαλής της συνοδείας Γερμανόν αξιωματικόν.
Μετά την αναχώρησιν του άνω συνταγματάρχου, ετέθημεν εις πορείαν δια Ξάνθην.
Διερχόμενοι από την πλατείαν της Κομοτηνής, όλοι οι κάτοικοι της πόλεως, οίτινες είχον συγκεντρωθεί εκεί, ήρχισαν χειροκροτούντες και φωνάζοντες "Ζήτω η Ελλάς, Ζήτω οι ήρωες του οχυρού μας.
Δεν το ξέραμε αδέλφια μας ότι σεις πολεμούσατε εκεί επάνω, θα ερχόμεθα και εμείς άνδρες και γυναίκες, γέροντες και παιδιά, με ξύλα και με σκαπάνας, να σας βοηθήσωμεν. Να ζήσετε αδέλφια μας, μην φοβάσθε ο θεός της Ελλάδος μας θα είναι μαζί σας".
Αι δε γυναίκες, εκ των εξωστών και παραθύρων, με ξεπλεγμένα μαλλιά έκλαιον τραβώντας ταύτα και έλεγον: "Αχ! αδέλφια μας ήρωες της αλησμονήτου γλυκιάς μας πατρίδος, πού σας πηγαίνουν οι άτιμοι οι ούνοι;".
Οι Γερμανοί φοβηθέντες, μήπως ο κόσμος μας ελευθερώσει, επύκνωσαν την συνοδείαν και ήρχισαν ωρυόμενοι απόθούντες τον κόσμον και επυροβόλουν εις τον αέρα.
Η περιγραφή, της συγκινητικής τούτης στιγμής, είναι αδύνατος. Αξιωματικοί και οπλίται, με δάκρυα συγκινήσεως, εις τους οφθαλμούς εχαιρέτουν το πλήθος βαδίζοντες με βήμα σταθερόν και τας κεφαλάς υψηλά.
Είναι αδύνατον λέγω και πάλιν, να περιγράψω τον πατριωτισμόν των κατοίκων της πόλεως ταύτης και την συγκίνησιν των αξιωματικών και οπλιτών του οχυρού μου.
Θεωρώ τον εαυτόν μου τα μέγιστα υπερήφανον διότι ήμουν διοικητής τοιούτων ηρώων οι οποίοι πράγματι επολέμησαν ως πραγματικοί απόγονοι και εφάμιλλοι των ηρώων του 1821.
Εις το μικρόν αλλ' ηρωικόν τούτο οχυρόν αντεπροσωπεύετο ολόκληρος η Ελλάς.
Οι υπερασπισταί τούτου κατήγοντο, εκ της Στερεάς Ελλάδος, Πελοποννήσου, Θεσσαλίας, Ανατολικής και Δυτικής Μακεδονίας, Θράκης, Ηπείρου, Κρήτης και όλων των Νήσων, τους οποίους κατόρθωσα να συνδέσω ψυχικώς και να συνδεθώ μετ' αυτών ψυχικώς.
Διελθόντες την πλατείαν της Κομοτηνής, συνοδευόμενοι από τας ευχάς των κατοίκων, "να πάμε στο καλό και ο Θεός μαζί μας", εισήλθομεν εις την οδόν προς Ξάνθην, η απόστασις από Κομοτηνής μέχρι Ξάνθης είναι περίπου 80 χιλιόμετρα.
Την απόστασιν ταύτην διανύσαμεν με σύντομον πορείαν, διότι οι ούνοι συνοδοί μας μάς εβίαζαν λέγοντες, "βαδίσατε γρήγορα, να φθάσωμεν ημέραν εις Ξάνθην, δεν εγγειόμεθα για την ζωήν σας διότι μπήκαν Βούλγαροι και πιθανόν καθ' οδόν την νύκταν να επιτεθούν και σας φονεύσωσι όλους".
Οι οπλίται καθ' οδόν έπιπτον λιπόθυμοι εκ της πείνης, καύσωνος και υπερκοπώσεως, όλων μας τα πόδια είχαν πληγιάσει και έτρεχον αίμα. Τους λιποθυμούντας οπλίτας τους ετοποθέτουν εις διερχόμενα, προς Ξάνθην, κενά αυτοκίνητα, άλλοι δε συνερχόμενοι ηρνούντο να επιβιβασθούν εις αυτοκίνητα, αλλ' ηκολούθουν την τύχην των άλλων συναδέλφων των.
Οι συνοδοί μας ούνοι αντικαθίσταντο κάθε μία ώρα από ετέρους κατερχομένους εκ των διερχομένων αυτοκινήτων.
Τέλος, την νύκταν εφθάσαμεν εις Ξάνθην, εις ελεηνήν και τρισαθλίαν κατάστασιν, μας οδήγησαν τους μεν αξιωματικούς εις μίαν αίθουσαν παλαιού τινός γυμνασίου της Ξάνθης, τους δε οπλίτας εις στρατόπεδον συγκεντρώσεως.
Από της ημέρας της καταλήψεως του οχυρού μέχρι της ημέρας της εις Ξάνθην αφίξεώς μας, ουδέν είδος τροφής ή άρτου προσέφερον εις ημάς οι ούνοι.
Εις Ξάνθην υπεχρέωσαν τον Δήμον να δίδει εις ημάς 1/4 άρτου και μία κουταλιά μαγειρευμένα άνευ ελαίου όσπρια, αυτή ήτο η καθημερινή τροφή αξιωματικών και οπλιτών μας.
Την ημέραν του Πάσχα προσεφέρθη εις τους αξιωματικούς 1/2 κεφαλής αρνιού δι' έκαστον, εκ μέρους του Δήμου.
Κατά την διάρκειαν της αιχμαλωσίας μας η συμπεριφορά των ούνων ήτο γενικώς κακή.
Την 4ην Μαϊου ήλθεν εις το στρατόπεδον ο Γερμανός στρατοπεδάρχης, ένας άνθρωπος των κατέργων, και μας ειδοποίησεν ότι το γερμανικόν κράτος μας αφήνει ελευθέρους, εχορήγησεν δε εις ημάς και τα σχετικά φύλλα ελευθερίας μας.
Εμείς μετέβημεν εις το στρατόπεδον των οπλιτών και αφού τους τακτοποιήσαμεν κατά περιφερείας (τόπους καταγωγής) τους απεστείλαμεν εις τας εστίας των, με επί κεφαλής αξιωματικούς, οδοιπορικώς μέχρι Θεσσαλονίκης, διότι δεν υπήρχον χρήματα διά την ενοικίασιν αυτοκινήτου, με την εντολήν να μην αποχωρίζονται καθ' οδόν, διά τον λόγον μήπως διάφορα κακοποιά στοιχεία ή Βούλγαροι βλέποντες μεμονομένους στρατιώτας επετίθεντο κατ' αυτών και τους εφόνευον.
Μετά τον αποχωρισμόν μας εκ των οπλιτών και των αναχωρησάντων μετά των οπλιτών αξιωματικών, επιβιβάσθημεν και εμείς οι υπόλοιποι αξιωματικοί, εις επιβατικόν αυτοκίνητον, επί καταβολή του αντιτίμου διά Θεσσαλονίκην.
Εκεί, περιμέναμε την άφιξιν των οδοιπορικώς ερχομένων οπλιτών και αξιωματικών, μόλις αφίχθησαν εμερίμνησα δια την εξεύρεσιν μέσων μεταφοράς τούτων διά παλαιάν Ελλάδα.
Τελευταίος ανεχώρησα εγώ μετά του υπασπιστού μου λοχαγού Κονδύλη Νικ. και μερικών άλλων αξιωματικών μου.
Η διαγωγή των αξιωματικών και οπλιτών του οχυρού κατά το διάστημα της αιχμαλωσίας μας υπήρξεν αρίστη, από πάσης απόψεως και είναι άξιοι παντός επαίνου.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Κατά την διεξαχθείσα μάχην του οχυρού Νυμφαίας αι απώλειαι εις άνδρας και υλικόν έχουσιν ως ακολούθως:
Άνδρες
α) Νεκροί ..... 7
β) Τραυματίαι .... 20
γ) Αεριόπληκτοι ...3
δ) Ονομαστική κατάστασις τούτων επισυνάπτεται.
Yλικόν
Κατεστράφησαν:
1) 18 πολυβόλα
2) Είς όλμος Πραντ των 81 χιλιοστών.
3) Τρεις ολμίσκοι Στόκες.
4) Το περισσότερο οπτικών μηχανημάτων.
Περαίνων την εξιστόρησιν της διεξαχθείσης μάχης του οχυρού Νυμφαίας θεωρώ ύψιστον καθήκον να εξάρω την γενναιότητα φιλοπατρίαν και αυτοθυσίαν τόσον των αξιωματικών όσον και των οπλιτών του οχυρού οίτινες ζώντες επί μακρόν χρονικόν διάστημα πλέον των 17 μηνών υπό συνθήκας λίαν δυσμενείς (εντός των υγρών στοών λόγω ελλείψεως οικημάτων επί της επιφανείας) επολέμησαν ως πραγματικοί απόγονοι και εφάμιλλοι των ηρώων του 21 δεχθείς από τας γερμανικάς αρχάς τα συγχαρητήρια δι' αυτούς.
Εν Αθήναις τη 15η Αυγούστου 1947
-Ο-
ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΟΧΥΡΟΥ
Αναγνωστός Αλέξανδρος
Αντισυνταγματάρχης Πεζικού
http://www.army.gr/dimosieuseis/arthra/articles-oxyroNymfaias.php
Φθάσαντες εις τον οικίσκον με εισήγαγεν εντός και με παρουσίασεν εις τον διοικητήν του σώματος στρατού και τους τρεις άλλους στρατηγούς.
Όταν εισήλθον εις το δωμάτιον που ήτο ο σωματάρχης, ηγέρθη ούτος της θέσεώς του, έλαβε την στάσιν της προσοχής και μου έσφιξε το χέρι ειπών δια διερμηνέως τ΄ ακόλουθα:
"Το Γερμανικόν κράτος δι΄ εμού συγχαίρει του ήρωας υπερασπιστάς του οχυρού τούτου, οι οποίοι επεσκίασαν την δόξαν του Λεωνίδα και του Θεμιστοκλέους. Σας παρακαλώ πολύ αυτά να τα διαβιβάσητε εις όλους τους αξιωματικούς και οπλίτας του οχυρού. Χθες το βράδυ το ραδιόφωνον του Βερολίνου και Λονδίνου έψαλαν ύμνους για σας".
Η απάντησις μου ήτο:
- "Ουδέν επράξαμεν στρατηγέ παρά μόνον το καθήκον μας ως υπερασπισταί τμήματος του πατρίου εδάφους".
Τότε ο στρατηγός συνεχίζων είπεν :
Εμείς είμεθα φίλοι της Ελλάδος, διατί εσείς αντεστάθητε και εμποδίσατε την προχώρησίν μας; ή μήπως νομίσατε ότι οι επετεθέντες ήσαν Βούλγαροι;
- Αδιαφορώ ποίοι ήσαν οι επιδρομείς εναντίον της αγαπητής μου πατρίδος, Γερμανοί ή Βούλγαροι. Εγώ ετάχθην να φυλάξω τμήμα των συνόρων της πατρίδος μου και το έπραξα όσον ήτο δυνατόν, αδιάφορον ποίον είναι το αποτέλεσμα.
- Και πάλιν σας συγχαίρω, αλλά τι δύναμιν είχατε;
- Οι υπερασπισταί του μικρού τούτου οχυρού στρατηγέ ανέρχονται μόλις εις 14 Αξιωματικούς και 364 οπλίτας, αι ψυχαί των οποίων αντιπροσωπεύουν εκατονταπλασίαν δύναμιν.
- Πράγματι μικρόν ντωμόν είπεν ο στρατηγός, ποίαι αι απώλειαι του οχυρού;
- Αι απώλειαι του οχυρού ανέρχονται εις 7 νεκρούς και 23 τραυματίας.
- Μόνον;
Εκ της εκπλήξεως ταύτης του στρατηγού φαίνεται, ότι ανέμενε να ακούση μεγάλον αριθμόν απωλειών, λόγω του σφοδρού βομβαρδισμού του οχυρού από ξηράς και αέρος και της χρησιμοποιήσεως τόσων άλλων μέσων, όταν δε άκουσε τόσο μικρόν αριθμόν απωλειών εξενίσθη.
-Μάλιστα στρατηγέ μου, αλλά υποβάλλω την παράκλησιν, εάν τούτο επιτρέπεται, να με πληροφορήσητε τι απωλείας είχον τα υμέτερα τμήματα κατά την εναντίον του οχυρού επίθεσιν.
- Τα ημέτερα τμήματα είχον 900 νεκρούς και 1500 τραυματίας, 100 κτήνη και 30 αυτοκίνητα. Δεν μου λέτε σας παρακαλώ, συνεχίζει ο στρατηγός, τι βαθμόν έχετε;
- Φέρω τον βαθμόν του ταγματάρχου.-
- Αδύνατον, λέγει ο στρατηγός, τα οχυρά διοικώνται από υποστρατήγους και σεις φέρεται τον βαθμό τούτον, αλλά δεν θέλετε να τον αποκαλύψητε, άγνωστον δια ποίον λόγον. Πού είναι η ταυτότης σας ;
- Δεν έχω στρατηγέ μου.-
- Εμείς φέρωμεν ταυτότητας με τον βαθμόν μας και λοιπά στοιχεία για κάθε απρόοπτον, ιδού, και ο στρατηγός εξήγαγεν, εκ του στήθους του, μιαν πλάκαν μετάλλινην ήτις εκρέματο από τον λαιμόν του με μιαν άλυσσον χρυσήν, την οποίαν μοι επέδειξεν.
- Εμείς οι Έλληνες στρατηγέ μου δεν φέρομεν ταυτότητας διότι είμεθα τόσον ολίγοι που γνωρίζει ο εις τον άλλον.
Πάντως ο στρατηγός εκ της γενομένης συζητήσεως δεν επείσθη ότι είμαι ταγματάρχης, αλλά έμεινε με την εντύπωσιν ότι φέρω τον βαθμόν του υποστρατήγου και αποκρύπτω να το ομολογήσω.
- Σας παρακαλώ στρατηγέ, λέγει ο στρατηγός, να μου δόσητε τα σχέδια του οχυρού σας και να μου πείτε πού έχετε τας υπολοίπους δυνάμεις σας, ως και εάν έχετε τοποθετήσει νάρκας ξηράς και πού.
- Δεν είμαι στρατηγός, είμαι ταγματάρχης, σχέδια του οχυρού δεν υπάρχουσι, (διότι όλα τ΄ απόρρητα και τα σχεδιαγράμματα του οχυρού, κατεστράφησαν δια πυρός ευθύς ως ήρξατο η επίθεσις των Γερμανών) άλλας δυνάμεις δεν έχω παρά μόνον τους 14 αξιωματικούς και 364 οπλίτας, νάρκας ξηράς δεν υπάρχουσι τοποθετημέναι.-
- Εάν δεν κατωρθούτο η κατάληψις του οχυρού, θα διέτασσα να σας ανατινάξουν στον αέρα.
- Αυτό στρατηγέ, θα ήτο προτιμότερον για τους υπερασπιστάς του μικρού Οχυρού.
Ο στρατηγός ερεθισθείς εκ της όλης συζητήσεως μου είπεν:
- Καλά δεν μου λες σε παρακαλώ, εσείς μια ψείρα η Ελλάς, θέλησε να τα βάλει με την γερμανικήν αυτοκρατορίαν και να αναχαιτίση τον γερμανικόν χείμαρον;
Τότε και εγώ θυμωθείς εκ των, υπό του Ούνου στρατηγού, λεχθέντα ηγέρθην της θέσεώς μου και του είπον:
-Στρατηγέ, εάν νομίζετε ότι η Ελλάς είναι ψείρα απατάσθε, μικροί είμεθα αλλ' ένδοξοι. Εάν δε θέλητε να δήτε καλύτερα ποίοι είμεθα εμείς οι Έλληνες δεν έχετε να κάμητε τίποτε άλλο, παρά εσείς με το σώμα σας στρατού και εγώ με τους 14 αξιωματικούς μου και τους 364 οπλίτας, να πολεμήσωμεν, με τα ίδια όμως μέσα και μηχανήματα και τότε θα πεισθήτε στρατηγέ καλύτερα ποίοι είμεθα εμείς οι Έλληνες, αν και τούτο το γνωρίζετε πολύ καλά από τον ελληνοϊταλικόν πόλεμον εις την Αλβανίαν.
Απορώ στρατηγέ, πώς η Γερμανία ελησμόνησε την καταστροφήν που έπαθε κατά τον προηγούμενον παγκόσμιον πόλεμον, από την προδοσίαν της Ιταλίας. Δεν ενθυμείσθε το τηλεγράφημα του Κάιζερ προς τον εστεμμένον απατεώνα, δια του οποίου του έκανε γνωστόν, ότι η Γερμανία δεν θα λησμονήσει ποτέ την άτιμον πράξιν της Ιταλίας. Δυστυχώς ελησμονήθησαν όλα και σήμερα τα γερμανικά στρατεύματα εισβάλουν εις την μικράν αλλ' ένδοξον Ελλάδα, δια να διευκολύνουν τον Ντούτσε εις τας κατά της Ελλάδος βλέψεις του.
Τότε ο στρατηγός θυμωθείς δια τα λεχθέντα έρριψε προς εμέ ένα βλέμμα αυστηρόν και απεχώρησε μετά των τριών ετέρων στρατηγών, χωρίς καν να με αποχαιρετήσει.
Από της στιγμής αυτής αρχίζουν τα μαρτύρια των Αξιωματικών και οπλιτών του Οχυρού.
Ένα τέταρτον της ώρας μετά την αποχώρησιν των στρατηγών και της μεταφοράς μου πλησίον των άλλων αξιωματικών του οχυρού, εντός των στοών, διετάχθη η μεταφορά των οπλιτών του οχυρού, εις τας βορείως και νοτίως του οχυρού καταστροφάς, της αμαξιτής οδού της αγούσης εκ Κομοτινής προς τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα - Βουλγαρίαν, δια την επισκευήν των άνω καταστροφών.
Η συμπεριφορά των επικεφαλής Γερμανών στρατιωτών προς τους οπλίτας μας, ήτο αισχρά, εχρησιμοποιούντο σαν υποζύγια, δια την παραμικράν βραδύτητα, λόγω του ότι ήτο νήστεις εδέροντο ανηλεώς.
Μετά πάροδον ολίγης ώρας παρέλαβον και εμάς τους 12 αξιωματικούς, διότι τους δύο ιατρούς του οχυρού τους άφησαν δια την περίθαλψιν των τραυματιών μας, εντός του αναρρωτηρίου του οχυρού, και μας οδήγησαν οδικώς, πρώτον εις τας νοτίως του οχυρού καταστροφάς. Εκεί μας άφισαν ελάχιστον χρονικόν διάστημα δια να δούμε την χρησιμοποίησιν των οπλιτών μας και τούτο προς τιμωρίαν μας.
Κατόπιν μας οδήγησαν οδικώς εις τας βορείως του οχυρού καταστροφάς, δια τον αυτόν ως άνω σκοπόν και εκείθεν εις το εξεταστικόν φυλάκιον, ένθα μας άφησαν 15 λεπτά της ώρας να ξεκουρασθώμεν, νηστικούς τελείως από την μεσημβρίαν της προηγουμένης ημέρας.
Καθ' όλην την διάρκειαν της διαδρομής μας από οχυρού μέχρι συνόρων (εξεταστικόν φυλάκιον) και εντός της χαράδρας του Χαν, παρετηρήσαμεν ότι ήτο πάρα πολλοί φονευμένοι άνδρες, και κτήνη, επίσης πολλά αυτοκίνητα κατεστραμμένα εκ των βλημάτων των όλμων του οχυρού. Επίσης ολόκληρος η μηχανοκίνητος φάλαγξ των γερμανών ήτο επί της αμαξιτής οδού εντός της χαράδρας σε μήκος 5 - 6 περίπου χιλιομέτρων, μη δυναμένη να προχωρήσει λόγω των καταστροφών, ούτε επιστρέψει προς τα οπίσω
Η μηχανοκίνητος αυτή φάλαγξ είχεν εισέλθει εντός της χαράδρας Χαν, από της πρώτης ημέρας της γερμανικής επιθέσεως.
Δια τους ανωτέρω λόγους εζήτησα, ως ανωτέρω αναφέρω, δια του ασυρμάτου, την αποστολήν, έστω και ενός αεροπλάνου, το οποίο πετών κατά μήκος της χαράδρας Χαν, να ρίπτη βόμβας, δεν θα έμενε, από το μηχανοκίνητον γερμανικόν σώμα, ούτε ρόδα, αλλά δυστυχώς δεν απεστάλει, άγνωστον εις εμέ δια ποίους λόγους.
Μετά παρέλευσιν 15΄ της ώρας, από της αφίξεώς μας εις εξεταστικόν φυλάκιον, μας οδήγησαν οδοιπορικώς εις το βουλγαρικόν έδαφος και μέχρι Μακάζης, ένθα έδρα βουλγαρικού λόχου.
Κατά την είσοδόν μας εις το περίβολον των στρατώνων, οι εν αυτώ ευρισκόμενοι αξιωματικοί και οπλίται του βουλγαρικού λόχου μας απένειμον στρατιωτικόν χαιρετισμόν, ένας δε αξιωματικός μας οδήγησεν εις ένα μικρόν θάλαμον των στρατώνων και διέταξε τους στρατιώτας του να μας ετοιμάσουν φαγητόν, διότι επληροφορήθησαν ότι είμεθα νήστεις επί διήμερον.
Μετά παρέλευσιν 30 λεπτών της ώρας ενεφανίσθησαν στρατιώται Βούλγαροι κομίζοντες άρτον λευκόν, αυγά και τυρόν, άτινα ετοποθετήσαν επί μιας τραπέζης και μας παρεκάλεσαν να δεχθώμεν αυτά τα ολίγα, εκ μέρους των συναδέλφων μας Βουλγάρων αξιωματικών.
Ευχαρίστησα εγώ, εκ μέρους των αξιωματικών μου, τους Βουλγάρους συναδέλφους μας, δια την συνεδελφικήν των συμπεριφορά προς ημάς.
Οι Γερμανοί ειδόντες τας περιποιήσεις των Βουλγάρων προς ημάς, ήλθεν αμέσως είς συνταγματάρχης του επιτελείου με 4 κατωτέρους αξιωματικούς και διέταξε, πριν ακόμη προλάβομεν να πάρωμεν, έστω και μίαν μπουκιάν, να εγερθώμεν αμέσως και μας οδήγησαν έξω του στρατώνος, εις ένα φορτηγόν αυτοκίνητον και μας ετοποθέτησαν εντός αυτού.
Οι Βούλγαροι, αξιωματικοί και οπλίται, έμεινον κατάπληκτοι, εκ της τοιαύτης διαταγής των Γερμανών.
Εντός του αυτοκινήτου εμείναμεν μέχρι βαθείας νυκτός.
Περί το μεσονύκτιον ήρχισεν ραγδαιοτάτη βροχή, τότε διετάχθη η επιστροφή μας εις το οχυρόν δια του αυτοκινήτου τούτου. Καθ΄ οδόν οι συνοδοί μας Γερμανοί διέταξαν την αφαίρεσιν της τέντας του αυτοκινήτου, δια να βρεχώμεθα, διότι η βροχή έπιπτε κρουνιδών και ούτω την 2αν νυκτερινήν ώραν αφίχθημεν εις το οχυρόν, κατάβρεκτοι, νήστεις εις ελεηνήν και τρισαθλίαν κατάστασιν.
Εις τοιαύτην κατάσταση όντες, οδηγήθημεν 12 αξιωματικοί εις εν δωμάτιον του οχυρού διαστάσεων 2x2 χωρίς κλινοσκεπάσματα, κατάβρεκτοι τρέμοντες από κούρασιν και ψύχος.
Μετά πάροδον ολίγων λεπτών παρουσιάσθη ένας Ούνος αξιωματικός όστις αποτανθείς προς εμέ δια διερμηνέως μου είπεν τα εξής:
"Εδώ θα μείνετε, αυτοί οι δύο ντενεκέδες είναι ένας για το ψιλό σας και ο άλλος για το χονδρό σας, εάν τολμήσει κανείς από σας να πατήση έστω και το κατώφλι της πόρτας θα τυφεκισθή επί τόπου, εσύ δε, θα είσαι υπεύθυνος για όλα" και ανεχώρησεν.
Ευθύς, ετοποθέτησαν δύο πολυβόλα εις την είσοδον της πόρτας και έτσι ξενυχτήσαμε όρθιοι ο ένας κοντά στον άλλον 12 αξιωματικοί.
Την επομένην λίαν πρωί, μας παρέλαβε μία συνοδεία από ούνους και μας κατέβασε κάτω από το οχυρό σε μία μικρή πλατεία του υποτομέως, όπου είχον συγκεντρώσει και τους οπλίτας του οχυρού ευρισκομένους εις ελεεινήν και τρισαθλίαν κατάστασιν, εκ της νηστείας και των κόπων.
Οι χθεσινοί ήρωες του οχυρού, που εδόξασαν τα ελληνικά όπλα και έγραψαν με το αίμα των, εις την ελληνικήν ιστορίαν, σελίδα δόξης, ήσαν τώρα παρατεταγμένοι, άοπλοι και κουρασμένοι σωματικώς και ψυχικώς, εις την μικράν πλατείαν του υποτομέως, εις το κέντρον της οποίας προ δύο ημερών εκυμάτιζεν υπερηφάνως η κυανόλευκος ελληνική σημαία, αναμένοντες την άφιξιν των συμπολεμιστών των αξιωματικών.
Καίτοι κουρασμένοι από τους κόπους που τους είχον επιβάλει οι επιδρομείς ούνοι, είχον την κεφαλήν των ψηλά, διότι εγνώριζον πολύ καλά ότι εξετέλεσαν το προς την αγαπημένην μας πατρίδα καθήκον.
Μόλις είδον τον διοικητήν των, επικεφαλής των αξιωματικών του οχυρού πλησιάζοντα προς αυτούς, υπό συνοδείαν των ούνων, εξέσπασαν εις δάκρυα. Διερχόμενος εγώ, έμπροσθέν των, επικεφαλής των αξιωματικών, τους είπα σιγά, "τα δάκρυα δεν αξίζουν εις τους ήρωας, πρέπει να ξέρετε ότι αι ταλαιπωρίαι αυταί που τραβάμε σήμερα και όσας εις το μέλλον θα υποστώμεν, είναι και θα είναι η συνέχεια των προς την αγαπημένην μας πατρίδα, αγώνων μας", προχωρήσας ετοποθετήθημεν εις το δεξιόν της φάλαγγος.
Μετ' ολίγον, η φάλαγξ, υπό συνοδείαν των ούνων, ετέθη εις πορείαν προς Κομοτηνήν.
Μετά πορείαν αρκετών ωρών, εφθάσαμεν εις Κομοτηνήν τας απογευματινάς ώρας, μας ετοποθέτησαν δε εις θαλάμους των, έξω της Κομοτηνής, στρατώνων άνευ κλινοσκεπασμάτων και τροφής.
Οι κάτοικοι της Κομοτηνής, πληροφορηθέντες ότι οι Γερμανοί έφερον αιχμαλώτους τους υπερασπιστάς του οχυρού Νυμφαίας, έφερον άρτον και διάφορα είδη τροφίμων δι' όλους τους αξιωματικούς και οπλίτας. Το εσπέρας έφεραν παπλώματα και συνδόνια όχι μόνον δια τους αξιωματικούς, αλλά και δια τους οπλίτας του ηρωικού οχυρού, άτινα παρέδιδον εις τους Γερμανούς φρουρούς, διότι απηγορεύετο αυστηρώς να πλησιάσωσι.
Την επομένην λίαν πρωί, διέταξαν οι Γερμανοί και ετοιμάσθημεν δι' αναχώρησιν προς Ξάνθην. Την ώραν που είμεθα έτοιμοι δι' αναχώρησιν είς συνταγματάρχης Γερμανός, κατά πάσαν πιθανότητα στρατιωτικός διοικητής Κομοτηνής όστις δια διερμηνέως μου είπεν:
"Στρατηγέ δύνασθε να έλθητε στο αυτοκίνητόν μου, διότι και εγώ θα μεταβώ εις Ξάνθην δι' υπηρεσίαν". Εγώ του απήντησα: "Κύριε συνταγματάρχα οι αξιωματικοί και οι οπλίται μου θα επιβιβασθώσιν εις αυτοκίνητα δια Ξάνθην;
- Όχι, μόνον σεις.
- Ευχαριστώ, θα έλθω πεζός, επικεφαλής των αξιωματικών και οπλιτών μου, ακολουθών την τύχη τούτων.
Χωρίς ν' απαντήσει ο ούνος συνταγματάρχης, μου έρριψε ένα βλέμμα από κορυφής μέχρις ονύχων, επήδησεν εντός του πολυτελεστάτου αυτοκινήτου του και ανεχώρησεν, αφού προηγουμένως έδωκε διαταγάς προς τον επικεφαλής της συνοδείας Γερμανόν αξιωματικόν.
Μετά την αναχώρησιν του άνω συνταγματάρχου, ετέθημεν εις πορείαν δια Ξάνθην.
Διερχόμενοι από την πλατείαν της Κομοτηνής, όλοι οι κάτοικοι της πόλεως, οίτινες είχον συγκεντρωθεί εκεί, ήρχισαν χειροκροτούντες και φωνάζοντες "Ζήτω η Ελλάς, Ζήτω οι ήρωες του οχυρού μας.
Δεν το ξέραμε αδέλφια μας ότι σεις πολεμούσατε εκεί επάνω, θα ερχόμεθα και εμείς άνδρες και γυναίκες, γέροντες και παιδιά, με ξύλα και με σκαπάνας, να σας βοηθήσωμεν. Να ζήσετε αδέλφια μας, μην φοβάσθε ο θεός της Ελλάδος μας θα είναι μαζί σας".
Αι δε γυναίκες, εκ των εξωστών και παραθύρων, με ξεπλεγμένα μαλλιά έκλαιον τραβώντας ταύτα και έλεγον: "Αχ! αδέλφια μας ήρωες της αλησμονήτου γλυκιάς μας πατρίδος, πού σας πηγαίνουν οι άτιμοι οι ούνοι;".
Οι Γερμανοί φοβηθέντες, μήπως ο κόσμος μας ελευθερώσει, επύκνωσαν την συνοδείαν και ήρχισαν ωρυόμενοι απόθούντες τον κόσμον και επυροβόλουν εις τον αέρα.
Η περιγραφή, της συγκινητικής τούτης στιγμής, είναι αδύνατος. Αξιωματικοί και οπλίται, με δάκρυα συγκινήσεως, εις τους οφθαλμούς εχαιρέτουν το πλήθος βαδίζοντες με βήμα σταθερόν και τας κεφαλάς υψηλά.
Είναι αδύνατον λέγω και πάλιν, να περιγράψω τον πατριωτισμόν των κατοίκων της πόλεως ταύτης και την συγκίνησιν των αξιωματικών και οπλιτών του οχυρού μου.
Θεωρώ τον εαυτόν μου τα μέγιστα υπερήφανον διότι ήμουν διοικητής τοιούτων ηρώων οι οποίοι πράγματι επολέμησαν ως πραγματικοί απόγονοι και εφάμιλλοι των ηρώων του 1821.
Εις το μικρόν αλλ' ηρωικόν τούτο οχυρόν αντεπροσωπεύετο ολόκληρος η Ελλάς.
Οι υπερασπισταί τούτου κατήγοντο, εκ της Στερεάς Ελλάδος, Πελοποννήσου, Θεσσαλίας, Ανατολικής και Δυτικής Μακεδονίας, Θράκης, Ηπείρου, Κρήτης και όλων των Νήσων, τους οποίους κατόρθωσα να συνδέσω ψυχικώς και να συνδεθώ μετ' αυτών ψυχικώς.
Διελθόντες την πλατείαν της Κομοτηνής, συνοδευόμενοι από τας ευχάς των κατοίκων, "να πάμε στο καλό και ο Θεός μαζί μας", εισήλθομεν εις την οδόν προς Ξάνθην, η απόστασις από Κομοτηνής μέχρι Ξάνθης είναι περίπου 80 χιλιόμετρα.
Την απόστασιν ταύτην διανύσαμεν με σύντομον πορείαν, διότι οι ούνοι συνοδοί μας μάς εβίαζαν λέγοντες, "βαδίσατε γρήγορα, να φθάσωμεν ημέραν εις Ξάνθην, δεν εγγειόμεθα για την ζωήν σας διότι μπήκαν Βούλγαροι και πιθανόν καθ' οδόν την νύκταν να επιτεθούν και σας φονεύσωσι όλους".
Οι οπλίται καθ' οδόν έπιπτον λιπόθυμοι εκ της πείνης, καύσωνος και υπερκοπώσεως, όλων μας τα πόδια είχαν πληγιάσει και έτρεχον αίμα. Τους λιποθυμούντας οπλίτας τους ετοποθέτουν εις διερχόμενα, προς Ξάνθην, κενά αυτοκίνητα, άλλοι δε συνερχόμενοι ηρνούντο να επιβιβασθούν εις αυτοκίνητα, αλλ' ηκολούθουν την τύχην των άλλων συναδέλφων των.
Οι συνοδοί μας ούνοι αντικαθίσταντο κάθε μία ώρα από ετέρους κατερχομένους εκ των διερχομένων αυτοκινήτων.
Τέλος, την νύκταν εφθάσαμεν εις Ξάνθην, εις ελεηνήν και τρισαθλίαν κατάστασιν, μας οδήγησαν τους μεν αξιωματικούς εις μίαν αίθουσαν παλαιού τινός γυμνασίου της Ξάνθης, τους δε οπλίτας εις στρατόπεδον συγκεντρώσεως.
Από της ημέρας της καταλήψεως του οχυρού μέχρι της ημέρας της εις Ξάνθην αφίξεώς μας, ουδέν είδος τροφής ή άρτου προσέφερον εις ημάς οι ούνοι.
Εις Ξάνθην υπεχρέωσαν τον Δήμον να δίδει εις ημάς 1/4 άρτου και μία κουταλιά μαγειρευμένα άνευ ελαίου όσπρια, αυτή ήτο η καθημερινή τροφή αξιωματικών και οπλιτών μας.
Την ημέραν του Πάσχα προσεφέρθη εις τους αξιωματικούς 1/2 κεφαλής αρνιού δι' έκαστον, εκ μέρους του Δήμου.
Κατά την διάρκειαν της αιχμαλωσίας μας η συμπεριφορά των ούνων ήτο γενικώς κακή.
Την 4ην Μαϊου ήλθεν εις το στρατόπεδον ο Γερμανός στρατοπεδάρχης, ένας άνθρωπος των κατέργων, και μας ειδοποίησεν ότι το γερμανικόν κράτος μας αφήνει ελευθέρους, εχορήγησεν δε εις ημάς και τα σχετικά φύλλα ελευθερίας μας.
Εμείς μετέβημεν εις το στρατόπεδον των οπλιτών και αφού τους τακτοποιήσαμεν κατά περιφερείας (τόπους καταγωγής) τους απεστείλαμεν εις τας εστίας των, με επί κεφαλής αξιωματικούς, οδοιπορικώς μέχρι Θεσσαλονίκης, διότι δεν υπήρχον χρήματα διά την ενοικίασιν αυτοκινήτου, με την εντολήν να μην αποχωρίζονται καθ' οδόν, διά τον λόγον μήπως διάφορα κακοποιά στοιχεία ή Βούλγαροι βλέποντες μεμονομένους στρατιώτας επετίθεντο κατ' αυτών και τους εφόνευον.
Μετά τον αποχωρισμόν μας εκ των οπλιτών και των αναχωρησάντων μετά των οπλιτών αξιωματικών, επιβιβάσθημεν και εμείς οι υπόλοιποι αξιωματικοί, εις επιβατικόν αυτοκίνητον, επί καταβολή του αντιτίμου διά Θεσσαλονίκην.
Εκεί, περιμέναμε την άφιξιν των οδοιπορικώς ερχομένων οπλιτών και αξιωματικών, μόλις αφίχθησαν εμερίμνησα δια την εξεύρεσιν μέσων μεταφοράς τούτων διά παλαιάν Ελλάδα.
Τελευταίος ανεχώρησα εγώ μετά του υπασπιστού μου λοχαγού Κονδύλη Νικ. και μερικών άλλων αξιωματικών μου.
Η διαγωγή των αξιωματικών και οπλιτών του οχυρού κατά το διάστημα της αιχμαλωσίας μας υπήρξεν αρίστη, από πάσης απόψεως και είναι άξιοι παντός επαίνου.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Κατά την διεξαχθείσα μάχην του οχυρού Νυμφαίας αι απώλειαι εις άνδρας και υλικόν έχουσιν ως ακολούθως:
Άνδρες
α) Νεκροί ..... 7
β) Τραυματίαι .... 20
γ) Αεριόπληκτοι ...3
δ) Ονομαστική κατάστασις τούτων επισυνάπτεται.
Yλικόν
Κατεστράφησαν:
1) 18 πολυβόλα
2) Είς όλμος Πραντ των 81 χιλιοστών.
3) Τρεις ολμίσκοι Στόκες.
4) Το περισσότερο οπτικών μηχανημάτων.
Περαίνων την εξιστόρησιν της διεξαχθείσης μάχης του οχυρού Νυμφαίας θεωρώ ύψιστον καθήκον να εξάρω την γενναιότητα φιλοπατρίαν και αυτοθυσίαν τόσον των αξιωματικών όσον και των οπλιτών του οχυρού οίτινες ζώντες επί μακρόν χρονικόν διάστημα πλέον των 17 μηνών υπό συνθήκας λίαν δυσμενείς (εντός των υγρών στοών λόγω ελλείψεως οικημάτων επί της επιφανείας) επολέμησαν ως πραγματικοί απόγονοι και εφάμιλλοι των ηρώων του 21 δεχθείς από τας γερμανικάς αρχάς τα συγχαρητήρια δι' αυτούς.
Εν Αθήναις τη 15η Αυγούστου 1947
-Ο-
ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΟΧΥΡΟΥ
Αναγνωστός Αλέξανδρος
Αντισυνταγματάρχης Πεζικού
http://www.army.gr/dimosieuseis/arthra/articles-oxyroNymfaias.php
